BİREYSEL-İÇSEL- ÖZEDÖNÜK ZEK 

Gardner (2010: 344)’a göre içsel zekâ hoşnutluğu acıdan ayırabilme ve bu ayrımla bir duruma yaklaşıp o durumdan uzaklaşma becerisidir. Bu zekâ insanın karmaşıklıkları fark edip sembolleştirmesini sağlar. Günlük hayattaki en önemli zekânın kişisel zekâ olduğunu ifade eden Gardner (2010: 346), insanın müzikal (MRZ) ya da uzamsal (GUZ) zekâsını kullanma kararının ağır bir sorumluluk olmadığını ancak bireye kişisel zekâsını kullanması yönünde toplumdan ağır baskılar olduğunu söylemektedir.

Kişinin kendisi ile ilgili bilgisinin olması ya da yasamı ve öğrenmesi ile ilgili sorumluluk almasına işaret eden zekâdır. Öze dönük zekâsı güçlü olan birey, kendi coşkularının sınırlarını anlayabilen, kendi davranışlarını yönetirken bunlara dayanabilen, güvenebilen kişidir. Böyle bir kişi, zamanında düşünmeyi, yanıtlamayı ve kendini değerlendirmeyi bilir. Düşünce ve duygular ne kadar bilinçli hale gelirse günlük yasamla iç dünyamız arasındaki bağlar da o kadar kuvvetlenir. Kendi kendini gözlem bu zekânın geliştirilmesi için kullanılabilecek bir yoldur. Din adamları psikologlar, filozoflar öze dönük zekâları gelişmiş insanlardır.

Kişisel-içsel-öze dönük zekâsı baskın bireyler, özgürlüğüne düşkündür. Bireysel çalışmalardan zevk alır. Kendisi hakkında düşünmeyi sever. Kendi ilgi ve becerilerinin farkındadır. Başarı ve başarısızlıklardan zevk alır.  Kendini sever ve kendisiyle gurur duyar. Yalnız kalmaktan hoşlanır. Kendi iç dünyasını düşünür. Hedefler oluşturma ve hayallerden zevk alır. Öğrenirken kişisel çalışmalar, kendini değerlendirme ve kişisel farkındalığa ihtiyaç duyar. Yasadıkları her olay veya deneyim üzerinde çok fazla düşünürler. Kendi içlerinde bir değer ve anlayış sistemi oluştururlar. Her şeyde kendilerinden bir şey ararlar. Yasam felsefelerini oluşturmaya yönelik bir arayış içindedirler.

Selçuk ve diğerleri (2004: 47) bireysel/içsel/kişisel/öze dönük zekâsı gelişmiş kişilerin meslek, eylem, ders ve ders dışı etkinliklerini aşağıdaki tabloyla özetlemişlerdir:

Tablo 8: BİZ’nin meslek, eylem, ders ve ders dışı etkinlikleri

Selçuk ve diğerlerine (2004: 78) göre bireysel/içsel/kişisel/öze dönük zekȃyı geliştirmek için yapılabilecek etkinlikler şunlardır:

Yapılacaklar listesi tutulur. Bir harekât planı yapılır. Yapılacak işler öncelik sırasına konulur. Hedefler belirlenir ve onlara ulaşmaya çalışılır. Konu, durum hakkında duygular tanımlanır. Bir günlük veya seyir defteri tutulur. Meditasyon yapılır. Sessiz çalışılır. Rüyalar kaydedilir, analiz edilir. Alternatifler değerlendirilir. İstekler/ihtiyaçlar hakkında yazı yazılır. Gevşeme alıştırmaları yapılır. Bir otobiyografi yazılır. Kişisel şiirler yazılır.  Konu kişisel yaşamlarla ilişkilendirilir. Kitap rafları düzenlenir. Sınıf kitaplıkları düzenlenir.