GÖRSEL-UZAMSAL ZEKÂ
Görsel/uzamsal zekâ, görsel unsurlar vasıtasıyla dünyayı tanımaktır. Bir resim, fotoğraf ya film vb. görsel öğeleri içeren nesnelerin yerleri, konumları ve boyutlarıyla birlikte tanımlanıp anlamlandırılmasıdır. Gardner (2010: 242), ana şekli bulmaya yönelik yaptığı testle uzamsal/görsel zekânın etkilerini sınamaya çalışmıştır. Ona göre uzamsal zekânın özü görsel dünyayı doğru biçimde algılamak, başlangıçtaki algı üzerinde değişim ve dönüşümler yapabilmek, görsel deneyimi fiziksel uyarıcının yokluğunda bile yeniden üretebilmektir (2010: 246). Görsel zekânın en aktif olduğu anların insanların zihinde canlandırdığı ve gördüklerinden hareketle yeni görsel formlar oluşturduğu anlar olduğunu belirten Yavuz (2009: 93), görsel zekânın özünde yer alan kapasiteleri aşağıdaki tabloda açıklamıştır (2009: 93-94):
Tablo 4: Görsel Zekânın Özünde Yer Alan Kapasiteler
Hayal gücünü etkin kullanabilme |
Görülmeyen yaşanmamış durumlar üzerine görüntüler oluşturabilmektir. Gelecek hakkında düşünürken bu kapasiteyi yoğun olarak kullanırız. Sinema yönetmenleri hayal güçlerini etkin kullanan insanlardır. |
Zihinde canlandırma |
Olayların, şekillerin aklıda kalabilecek şekilde resimlenmesidir. Arabamızı park ettiğimiz yeri hatırlamaya çalışırken ya da bir kez gördüğümüz bir insanın yüzünü hatırlamaya çalışırken bu kapasiteye ihtiyaç duyarız. |
Uzayda yer-yön bulma |
Bulunduğumuz mekânların uzaydaki konumları ve diğer nesnelerle ilişkileri üzerine düşünebilmedir. Daha önce bir kez gittiğimiz bir dostumuzun evini bulmaya çalışırken bu kapasitemizden faydalanırız. |
Grafiksel resmedebilme |
Bir fikri, bir kavramı daha etkin açıklayabilmek için görsellerden faydalanabilmektir. Bir reklam kampanyası için oluşturulan logo bu kapasiteden faydalanılarak hazırlanır. |
Uzaydaki nesneler arası ilişkileri tanıma |
Görülen resimden hareketle daha sonraki durumlar için nesneleri görsel olarak birbirleriyle ilişkilendirebilmektir. Bir satranç hamlesinde sonraki adımları görsel olarak canlandırma bu kapasitenin kullanımını gerektirir. |
Farklı açılardan doğru algılamalar yapabilme |
Bir nesnenin yönünün değişmesi durumunda ortaya çıkabilecek şekli zihinde canlandırabilmektir. Örneğin bir piramidin açıldığındaki şeklini canlandırabilmek. |
Görsel/uzamsal zekâsı baskın olan bireyler, sanatsal etkinlikleri sever ve bu etkinliklere katılırlar. Düşündüklerini, tasarladıklarını gerçeğe yakın oranlarda yapabilirler. Resim yapmayı, resimlere bakmayı severler ve görsel ögeler her zaman dikkatlerini çeker. Anlattıklarını görüyormuş, izliyormuş gibi anlatırlar. Dinlerken yazmaktan çok çizmeyi ve görsel unsurlar kullanmayı tercih ederler. Tanıştıkları kişilerin yüzlerini unutmazlar ve ayrıntıları görsel unsurlarla bağdaştırırlar. Sinemaya, tiyatroya gitmeyi severler, insanları ve çevreyi gözlemlemekten hoşlanırlar. Ev, ofis dekorasyonunda fikri sorulacak kişilerdir.
Selçuk ve diğerleri (2004: 52) görsel/uzamsal zekâsı gelişmiş kişilerin meslek, eylem, ders ve ders dışı etkinliklerini aşağıdaki tabloyla özetlemişlerdir:
Tablo 5: GUZ’nin meslek, eylem, ders ve ders dışı etkinlikleri
Meslek |
Eylem |
Ders |
Ders Dışı |
Kâşif
Mimar
Mühendis
Mekanik
Heykeltıraş
Gemici
Satranç uzmanı
Gezgin
Fotoğrafçı
Ressam
Dekoratör
Geometri uzmanı |
Çiz
Hayal et
Şekil ver
İnşa et
Resmini yap
Poster yap
Örnekle
Boya
Düzenle
Görsel ayrıntı hatırla
Dekore et
Renklendir |
Sanat
Resim
Teknoloji-Tasarım
Fen ve Teknoloji |
Satranç kulübü
Fotoğrafçılık
Resim kursu
El sanatları
Koleksiyonlar
Legolar
Bloklar
Haritalar
Renkli kalemler
Kuklalar
Bilgisayar oyunu
Karikatür
Model yapma |
Selçuk ve diğerlerine (2004: 60) göre görsel/uzamsal zekȃyı geliştirmek için yapılabilecek etkinlikler şunlardır:
Bir kolaj yapılır. Bir broşür, logo tasarlanır. Elbise tasarımı yapılır. Bir hikâye resmedilir. Hareketli bir nesne yapılır. Kuklalar, posterler yapılır. Fotoğraf çekilir. Bilgisayar programları kullanılır. Sunu yapılır. Zihin haritası çıkarılır. Üç boyutlu nesneler tasarlanır. Bir çizgi film yapılır. Bir duvar resmi yapılır. Harita çizilir ve mesafe tahmininde bulunulur. |